Heuristic Evaluation là gì?
Heuristic Evaluation là một phương pháp đánh giá tính khả dụng (usability) của sản phẩm, trong đó một nhóm chuyên gia (thường là các UX designer hoặc usability expert) kiểm tra giao diện và trải nghiệm người dùng của sản phẩm dựa trên một tập hợp các nguyên tắc thiết kế đã được công nhận rộng rãi – được gọi là heuristics.
Trong lĩnh vực UX/UI, bộ heuristics nổi tiếng nhất là 10 nguyên tắc usability của Jakob Nielsen, một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu tại Nielsen Norman Group. Những nguyên tắc này bao gồm các yếu tố như: hiển thị trạng thái hệ thống (visibility of system status), phù hợp với mô hình tâm lý của người dùng (match between system and real world), khả năng kiểm soát và tự do của người dùng (user control and freedom), và phòng tránh lỗi (error prevention), v.v.
Mục tiêu của heuristic evaluation là nhanh chóng phát hiện các vấn đề về usability trước khi đưa sản phẩm đến tay người dùng thực tế, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí so với các phương pháp nghiên cứu phức tạp hơn như user testing.
Ví dụ thực tiễn:
Giả sử bạn đang thiết kế một ứng dụng đặt vé máy bay. Khi thực hiện heuristic evaluation, một chuyên gia nhận thấy rằng sau khi người dùng chọn xong chuyến bay và chuyển sang màn hình thanh toán, hệ thống không hiển thị trạng thái xử lý hoặc xác nhận rõ ràng (vi phạm nguyên tắc "visibility of system status"). Người dùng có thể nghĩ rằng app bị đơ hoặc lỗi. Đây là một vấn đề nghiêm trọng, nhưng lại dễ bị bỏ qua nếu chỉ dựa vào cảm quan của team nội bộ.
Ưu điểm:
Nhanh chóng, tiết kiệm chi phí.
Có thể thực hiện trong bất kỳ giai đoạn nào của quy trình thiết kế, ngay cả khi prototype chưa hoàn chỉnh.
Hiệu quả cao nếu kết hợp với chuyên gia có kinh nghiệm và hiểu rõ bối cảnh người dùng.
Hạn chế:
Dễ bị thiên kiến nếu chỉ có một người đánh giá.
Không thay thế hoàn toàn cho việc kiểm nghiệm thực tế với người dùng.
Tóm lại, heuristic evaluation là công cụ mạnh mẽ giúp các UX/UI designer phát hiện sớm vấn đề, cải thiện trải nghiệm người dùng ngay từ đầu – trước khi sản phẩm được đưa vào sử dụng rộng rãi.
Xin chào 👋 Với đam mê thiết kế sản phẩm số, tập trung vào nghiên cứu người dùng, tối ưu trải nghiệm và xây dựng giao diện hiệu quả. Tại đây, tôi chia sẻ kiến thức từ các dự án thực tế, ý tưởng và câu chuyện của mình trong lĩnh vực UX/UI - Product Design 📚 Hy vọng những bài viết sẽ mang lại góc nhìn thực tế, hỗ trợ bạn trong công việc và hành trình phát triển sản phẩm ✨✨✨
Toan Nguyen
Prodcuct Designer